شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی ایده

شکل گیری و توسعه شرکت‌های دانش بنیان و رقابتی که بین این گونه شرکتها در بازار علم و فن‌آوری پیش خواهد آمد نتیجه‌ای جز شکوفایی و پیشرفت علمی یک کشور و نیز کارآفرینی مستمر و اشتغالزایی مولد نخواهد داشت.

نیازهای گوناگون و روزافزون بخشهای صنعت و معدن، کشاورزی، ارگانهای مالی و تجاری، سازمانها و شرکتهای خدماتی و در کل ساختارها، ساز و کارها و چارچوبهای تشکیل دهنده یک جامعه مدنی همگی به موازات نیازهای اجتماعی، امنیتی، رفاهی و فرهنگی افراد آن جامعه منجر به ایجاد تقاضاهای مستمر در زمینه رفع این نیازمندیها می‌شود. بدیهی است که رفع این نیازها تنها از محل واردات تکنولوژی و واردات علم نمی‌تواند پاسخگوی این بازار تقاضای بزرگ باشد. از طرفی نیز ایجاد وابستگی تکنولوژیکی و علمی و خروج ارز از تبعات غیر قابل انکار اتخاذ این گونه سیاستهاست.

حمایت از شکل گیری و تداوم فعالیتهای شرکت‌های دانش بنیان و تدوین قوانین تجاری مخصوص این نوع شرکتها و ایجاد مصونیتهای خاص مالیاتی و تجاری و اعطای امتیازها و اولویتهای ویژه به آنها علاوه بر آنکه برای این شرکتها فضای امن علمی و سرمایه‌گزاری ایجاد می‌کند به آنها این امکان را می‌دهد که نه تنها به رقابت با شرکتهای خارجی پرداخته بلکه با ایجاد زمینه‌های تجاری سازی ایده‌ها، اختراعات و اکتشافات به کارآفرینی مستمر و اشتغالزایی مولد و همچنین صادرات علم و فن آوری و واردات ارز دست پیدا کنند.

لازم به ذکر است که این ایده‌ها، اختراعات و اکتشافات می‌توانند داخلی و یا خارجی باشند که در داخل و یا خارج از کشور به مرحله تجاری‌سازی می‌رسند و این شرکتهای دانش بنیان هستند که با گستره فعالیتهای قانونی خود می‌توانند به چنین مهمی دست یابند. بدیهی است که پیشبرد سیاستهای داخلی هر شرکت دانش بنیان در تعامل با تمامی ارگانها، وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی و سایر شرکتهای خصوصی و نهاد‌های علمی و آموزشی میسر خواهد شد.

رسیدن به اهداف و چشم اندازهای اشاره شده در بالا از آرزوهای هر جامعه‌ای برای دستیابی به پیشرفت و توسعه پایدار است. در این بین تسهیل و تسریع در امر شکل‌ گیری شرکتهای دانش بنیان، حمایتهای حقوقی، علمی و عملی از آنها و پاسخ مستمر به نیازهای آنها و ایجاد رشته‌های دانشگاهی نوین مدیریتی متناسب با نیازهای مدیریتی این نوع شرکتها بیش از پیش مهم و قابل توجه مینماید.

از جمله مسائل قابل تامل دیگر در خصوص شرکتهای دانش بنیان میتوان به موارد زیر به شکل موردی اشاره کرد:

1. حمایتهای ویژه، مؤثر و همه جانبه از شرکتهای دانش بنیان نوپا به منظور ایجاد الگوهای موفق و مناسب برای سایر شرکتهای دانش بنیان در آینده.
2. فاصله گرفتن از حمایتهای شعاری و نزدیکتر شدن به حمایتهای عملی برای تسریع در رسیدن به برنامه‌های سند چشم انداز و از بین بردن عقب افتادگی علمی.
3. کوتاه سازی و تسهیل فرآیند تخصیص حمایتها به شرکتهای دانش بنیان.
4. استفاده از راهکارها و فن‌آوریهای نوین بخصوص فن‌آوری اطلاعات در ایجاد بانکهای اطلاعاتی “ایده” و نیز بانکهای اطلاعاتی شرکتها و سرمایه‌گزاران بمنظور شناساندن هرچه مؤثرتر و سریعتر صاحبان ایده و صاحبان سرمایه به یکدیگر.
5. در نظر گرفتن حق محفوظ مالکیت مادی و معنوی برای صاحبان ایده و ایجاد فضای امن برای ارائه ایده از طریق اصلاح قوانین مربوطه و ارائه کمکهای مؤثر در ثبت بین المللی اختراعات و اکتشافات برتر.
6. ایجاد انگیزه برای صاحبان سرمایه و ایجاد محیط امن سرمایه‌گزاری برای آنها از طریق اصلاح قوانین مربوطه و یا وضع قوانین جدید و همچنین تضمین سرمایه گزاری و بازگشت سرمایه طی مدت معقول توسط ارگانهای دولتی مربوطه خصوصاً بانکها.
7. ترویج بیمه‌های مرتبط با امر تجاری سازی ایده، اختراع و اکتشاف از جمله بیمه سرمایه گزاری.
8. ایجاد کارگروه‌، کمیته‌ و یا حتی سازمان‌ ویژه برای رصد کردن ایده‌ها، اختراعات و اکتشافات گوناگون و پراکنده در کشور و سازماندهی آنها و هچنین طبقه بندی آنها بر اساس اولویت‌های سند چشم انداز و قرار دادن موارد دارای اولویت در مسیر تجاری سازی از طریق معرفی آنها به ارگانهای مرتبط و یا سرمایه گزاران داخلی و خارجی و کمک به جذب حمایتهای مادی و معنوی مورد نیاز.
9. استفاده از ایده‌های نوین و یا ابتکاری در حوزه شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی ایده‌ها، اختراعات و اکتشافات از طریق هم اندیشی متولیان دولتی و نخبگان و صاحب نظران داخلی و خارجی.
10. برگزاری همایش‌ها و فراخوان مقالات مرتبط با بحث شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی ایده‌ها، اختراعات و اکتشافات بطور گسترده در سطح کشور خصوصاً دانشگاه‌ها و وضع طرحهای حمایتی و یا تشویقی برای مقالات برتر در این حوزه.
11. اختصاص بودجه‌های خاص تحقیقاتی و پژوهشی برای طرح‌ها و ایده‌های مفهومی (Concept) که تولید انبوه آنها و یا تبدیل آنها به یک خدمت قابل ارائه در حال حاضر صرفه تجاری ندارد ولی در عین حال روحیه‌ی ایده پردازی را در میان صاحبان ایده زنده نگه میدارد و از طرف دیگر با ایجاد رقابت علمی مؤثر میان آنها باعث ایجاد انگیزه برای مطرح کردن ایده‌های تجاری تر میشود.
12. برگزاری نمایشگاه‌های متعدد و با زمانبندی مشخص و اهداف معین در طول سال که اختصاصاً به ارائه دستاوردهای نوین و ابتکاری مختلف در حوزه‌های گوناگون می‌پردازد و محیط مناسبی برای هم‌افزایی علمی میان صاحبان ایده و معرفی آنها به سرمایه گزاران و شرکتهای مدعو در این گونه نمایشگاه‌ها فراهم می آورد.
13. وضع قوانین انگیزشی و تشویقی بمنظور حفظ و افزایش روحیه ایده‌پرازی در کالبد علمی و تحقیقاتی کشور.
14. ورود آموزشهای پایه‌ی ایده پردازی و رشد خلاقیت به مدارس خصوصاً سطوح پایه یعنی مقاطع تحصیلی ابتدایی و راهنمایی به صورت واحد درسی و یا فوق برنامه در قالب کارگاههای خلاقیت و ایده پردازی، کتب آموزشی، محتوای الکترونیک، کارگاههای اینترنتی و کارگاههای ساخت و تولید.
15. آشنا کردن محصلان مقاطع ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان با مباحث کار گروهی (Teamwork) تجارت و کارآفرینی.
16. شناسایی نخبگان در کارگاهها و برنامه‌های ذکر شده در مقاطع مختلف تحصیلی خصوصاً قبل از ورود به دانشگاه و هدایت آنها در مسیرهای برنامه ریزی شده و در چارچوب سند چشم انداز.
17. نگاه نوین به موضوعات تجاری سازی، خلاقیت، پرورش ایده و آموزشهای مربوطه در رشته‌های مرتیط دانشگاهی.

همانطور که پیداست در بحث شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی ایده، ایده پردازی و حمایت از ایده پردازان از اهمیت خاصی برخوردار است چنانکه تا زمانی که ایده‌ای شکل نگیرد بحث تجاری سازی ایده به وقوع نخواهد پیوست و چنانچه تجاری سازی اتفاق نیافتد وجود شرکتهای دانش بنیان معنایی نخواهد داشت. به عبارت دیگر حضور موفق شرکتهای دانش بنیان در داخل کشور و نیز رقابتی شدن فعالیتهای آنها در سطح بین الملل نیازمند آماده سازی و یا اصلاح زیرساختهای پایه‌ی آموزشی و ایجاد روحیه نوآوری و ایده پردازی در افراد از بدو ورود آنها به نظام آموزشی و دانشگاهی است. و نیز در یک جمله می‌توان اذعان کرد که “ایده‌پردازی، بذر درخت شرکتهای دانش بنیان برای ارائه میوه‌ی محصول و یا خدمت است”. بدین ترتیب سه موضوع اصلی ایده پردازی، شرکتهای دانش بنیان و در نهایت تجاری سازی ایده‌ها از موضوعات بارزی هستند که میبایستی بیش از پیش به آنها بها داده شود تا با شتابی بیشتر و افقی روشن تر به اهداف تعریف شده در سند چشم انداز دست پیدا کنیم.

در پایان یک بار دیگر امید می‌رود که با تدوین و وضع سریع و کارشناسانه قوانین مرتبط با شرکتهای دانش بنیان هرچه سریعتر شاهد آغاز فعالیتهای این شرکتها در چارچوب تعریف شده باشیم هر چند که شرکتهایی نوپا از هم اکنون فعالیتهای خود را پیشاپیش با اهدافی دانش بنیان رسماً آغاز نموده‌اند و امیدوارند که بتوانند به تجربه‌ها و اندوخته‌های خود در این مسیر افزوده و از پیشتازان عرصه تجاری سازی ایده در قالب شرکتهای دانش بنیان باشند.